ماهنامه ريزپردازنده
اینترنت آدم‌ها (12)
هوش مصنوعی
□ نوشته علیرضا محمدی‌فر
همچنان که در مقاله اول از این سلسله از مقالات گفتیم با
وجود دستاوردهای بسیار بزرگ و شگفت‌انگیز در
عصر اطلاعات، به دلیل توانی که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات
در محدودکردن حریم خصوصی انسان دارند
می‌توانند دورانی را
بیافرینند که شاید آیندگان آن را
دوران تاریک یا
قرون وسطی در عصر اطلاعات نام بگذارند. از سوی دیگر، گفتیم که کنارگذاشتن و
نادیده‌گرفتن فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای انسان این روزگار به دلیل منافع
بی‌شماری که دارد ناممکن است و
نمی‌تواند به عنوان یک
راه حل مطرح شود. در
این مقاله به نقش هوش مصنوعی پرداخته‌ایم.
این روزها خودروسازان در یک رقابت تنگاتنگ به شدت تلاش می‌کنند که محصولات‌شان را
هرچه بیشتر هوشمندتر کنند. خودروهای هوشمند سعی می‌کنند مسافران را از سریع‌ترین
مسیر ممکن با کمترین احتمال وقوع تصادف به مقصد برسانند. خودروهای هوشمند چنانچه با
جاده‌های هوشمند (V2I[1])
و
فناوری ارتباط خودرو با خودرو (V2V[2])
ترکیب شوند احتمال وقوع تصادف با آنها
به
صفر نزدیک خواهد شد. پس چرا این روزها رسانه‌ها پیوسته از خطرات بالقوه هوش مصنوعی
صحبت می‌کنند؟ حتی شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای مانند
استفان هاوکینگ،
بیل گیتز،
و
اِلون ماسک[3] (مدیر
شرکت سازنده خودروهای تسلا[4])
از تهدیدهای بالقوه هوش مصنوعی صحبت کرده‌اند. در واقع آنها با هوش مصنوعی مسئله
ندارند، مشکل آنها بر سر
هوش برتر یا
اَبَرهوش[5] است.
مسئله هم مربوط به این دهه یا دهه بعد نیست، مسائل هوش مصنوعی در دهه‌های بعدی
آشکار خواهد شد.
فیلم‌هایی مانند «2001:
یک اودیسه فضایی[6]»
اثر
استنلی کوبریک[7]
اکران‌شده در سال 1968و «AI»
به کارگردانی
استیون اسپیلبرگ[8] سبب
شدند که نگاه به هوش مصنوعی همواره با نگرانی تؤام شود.
به كار بستن فيلترهاي برنامه
Dreamscope بر
روي یک عکس (از علیرضا محمدی‌فر)
آیا باید نگران باشیم؟ بله، هنگامی که نام‌های بزرگی چون
استفان هاوکینگ نگران
هستند باید نگران باشیم. اما نگران بیکارشدن مردم _ آن گونه که بعضی از صاحب‌نظران
می‌گویند _ نباید
باشیم، چون همچنان که خواهیم گفت فرصت‌های شغلی جدید فراوانی به وجود خواهد آمد.
نگران
هوش برتر یا
اَبَرهوش نیز
نباید باشیم، چون بی‌گمان آن را در خدمت انسان خواهیم ساخت. اما نگرانی اصلی از بین
رفتن مرزهای حریم خصوصی است، که به آن نیز
در
شماره آینده خواهیم پرداخت.
کسی بیکار نخواهد بود، ساعات کار بیشتر خواهد شد، و کار تمام
عمر مرسوم خواهد شد
گفته می‌شود که
ماشین‌ها فرصت‌های شغلی را از
انسان‌ها خواهند گرفت. تردیدی نیست که بسیاری از
کارهای تکراری بر عهده روبات‌های هوشمند قرار خواهد گرفت.
انسان وقت بیشتری برای سرگرمی و تفریح و برای اکتشاف
و پژوهش و هنر خواهد داشت.
هوش مصنوعی در ترکیب با
کلان‌داده‌ها
و
اینترنت چیزها می‌تواند
زندگی انسان را کاملاً متحول کند. کارهای تکراری به ماشین سپرده خواهد شد و انسان
فقط از خلاقیتش بهره خواهد برد. مشکل اصلی هوش مصنوعی بیکارشدن مردم نیست. زیرا حجم
داده‌ها همچنان که پیشتر در مقاله‌های قبلی گفتیم از
کلان‌داده‌ها به
اقیانوس داده‌ها و
کهکشان داده‌ها بزرگ
و بزرگ‌تر خواهد شد. شغل تعداد بسیار زیادی از مردم یافتن یافته‌های مفید هوش
مصنوعی از میان یافته‌های انبوه آن خواهد بود _ که به دلیل رشد روزافزون تعداد
حس‌گرهای
اینترنت چیزها و
اینترنت آدم‌ها بسیار
زیاد خواهد بود.
به عنوان مثال، پژوهش‌گران گوگل به تازگي يك
شبكه عصبي مصنوعي[9]
(یک تکنیک مشهور هوش مصنوعی) ساخته‌اند كه مي‌تواند
اشياء دنياي واقعي و الگوهاي واقعي موجود در
تصاوير
را شناسايي كند، که يك ويژگي بسيار سودمند براي ماشين‌هاست، زيرا به گوگل _ يا به
هر كس ديگري كه اين فناوري را در اختيار دارد _ امكان مي‌دهد كه عمل گروه‌بندي
تصاوير را در يك مقياس واقعاً انبوه خودكار كند. این پژوهش‌گران متوجه شدند که به
کار بستن فیلترها یا
نورون‌های ویژه
روی هر تصویر
در
این سیستم (شبیه به مکانیسم ساخت رؤیا در مغز انسان) می‌تواند تصاویری زیبا و جذاب
بیافریند که حتی بعضی از آنها به لحاظ هنری می‌توانند
ارزشمند باشند. گوگل کُد این محصول خود را که
Deep Dream نامیده
است به صورت یک بسته کُد منبع باز منتشر کرده است تا هر کس بخواهد از آن استفاده
کند. به عنوان مثال، شرکت
Dreamscope[10] از
Deep
Dream برای
ساخت تصاویر هنری بهره می‌گیرد. سایت این شرکت روزانه می‌تواند میلیون‌ها تصویر
تولید کند، پیداکردن تصاویری که انسان آنها را هنرمندانه می‌داند از میان این
میلیون‌ها تصویر
کار انسان است.
نظر به این که امکاناتی که هوش مصنوعی فراهم می‌کند خلاقیت را تحریک خواهد کرد،
برای بسیاری از مردم کار به شکل تفریح در خواهد آمد و در نتیجه ساعت‌های طولانی کار
خواهند کرد، و کار تمام عمر مرسوم خواهد شد.
تصویر بالایی را به سایت
dreamscopeapp.com دادیم،
یکی از فیلترهای آن را انتخاب کردیم، تصویر پایینی را به ما ارائه داد.
(عکس اصلی از هدیه محمدی‌فر)
هوش برتر یا اَبَرهوش
هوش یکی از اختلافات اساسی میان انسان و موجودات دیگر است. نگرانی آنجاست که
اَبَرهوشمند مصنوعی
بتواند این امتیاز را از انسان بگیرد.
هوش مصنوعی امروزه با
متداول‌شدن استفاده از دستیارهای مجازی مانند
سیری[11] محصول
اَپل،
Google Now،
و
کورتانا[12] محصول
مایکروسافت از یک پدیده علمی-تخیلی به یک پدیده عمومی تبدیل شده است.
این
نرم‌افزارها هرچه بیشتر با مردم ارتباط یرقرار کنند بیشتر یاد می‌گیرند و در نهایت
به نرم‌افزارهایی اَبَرهوشمند تبدیل خواهند شد.
سایت
dreamscopeapp.com حاوی
صفحه
Deep
Dream Gallery
است
. این صفحه تصاویری را نشان می‌دهد که نتیجه به کار بستن فیلترهای
Deep Dream بر
روی تصاویر ارسال‌شده از سوی کاربران این سایت هستند. برخی این تصاویر را
رؤیاهای هوش مصنوعی نامیده‌اند. به باور پاره‌ای از کارشناسان بعضی از این
تصاویر ارزش هنری دارند. هنرمندان نیز می‌توانند برای آفرینش آثار هنری از این
فناوری بهره بگیرند.
هوش مصنوعی هرچه بیشتر داده گردآوری کند بیشتر یاد می‌گیرد، و در نتیجه بهتر
می‌تواند پیش‌بینی کند.
یادگیری ماشین[13] بهره‌وری
را در محیط کار چنان بالا خواهد برد که تاریخ نمونه آن را ندیده است.
یادگیری ماشین با تحلیل کلان‌داده‌ها پیش‌بینی‌های
قابل اتکایی را فراهم می‌کند. همچنان که گفتیم یادگیری ماشین هر چه بیشتر شود ماشین
هوشمندتر می‌شود و به تدریج به اَبَرهوشمند تبدیل می‌شود.
همان گونه که فناوری ساخت خودروی بدون ترمز از ابتدای اختراع خودرو وجود داشته است،
انسان هیچ‌گاه خودروی بدون ترمز نساخته است. انسان اَبَرهوشمندی را نخواهد ساخت که
علیه انسان باشد. سیستم‌هایی که انسان می‌سازد همچون فرایند ساخت خودرو از ابتدا تا
امروز همواره اصلاح می‌شود تا بهینه شود. هوش مصنوعی در فرایند اصلاحات خود همچنان
در خدمت انسان باقی خواهد ماند.
پیش از طراحی و ساخت هر سیستمی مرحله
تحلیل یا
آنالیز انجام
می‌گیرد. در این مرحله معمولاً اشکالات سیستم‌های مشابه پیشین برطرف می‌شود.
بی‌گمان، این مرحله برای
هوش مصنوعی خودبهینه‌کننده[14] یا
سیستم‌های
هوشمندی که خودشان به طور خودکار برنامه‌سازی می‌کنند نیز انجام خواهد گرفت.
از سوی دیگر، نتیجه یک پژوهش در نشریه
PLOS ONE[15] نشان
داده است که فناوری‌های جدید مانند گوشی‌های هوشمند انسان را هوشمندتر کرده‌اند. با
آن که نتیجه این پژوهش را نمی‌توان قطعی دانست اما قابل پیش‌بینی بوده است.
فناوری‌های هوشمند بسیاری از دغدغه‌های انسان را حذف
خواهند کرد و ذهن انسان را به سمت خلاقیت بیشتر
سوق
خواهند داد. مهندسی ژنتیک نیز می‌تواند سطح هوش طبیعی را افزایش بدهد.
همچنان
که در مقاله‌های پیشین حس‌گرها را ادامه تکامل بیولوژیک انسان به صورت بیرونی
(اکسترنال) دانستیم، هوش مصنوعی را نیز می‌توانیم ادامه تکامل بیولوژیک هوش طبیعی
به صورت بیرونی در نظر بگیریم. هوش طبیعی با بهره‌گیری پیوسته از هوش
مصنوعی
یا دستیارهای مجازی بهینه‌شده هوشمندانه‌تر عمل خواهد کرد و
باهوش‌تر خواهد شد. این ترکیب را ما
فراهوش یا
ultra-intelligence می‌نامیم.
فراهوش ترکیبی
است که تقریباً از سوی همه کسانی که معتقدند تکامل هوش مصنوعی به انقراض نسل انسان
خواهد انجامید نادیده گرفته شده است.
فراهوشمندی با
این شرط که مرزهای حریم خصوصی حفظ شود، یعنی داده‌های شخصی دستیار مجازی شما متعلق
به خود شما باشد،
انگیزه‌های هوش
طبیعی را برای خلاقیت بیشتر
در این ترکیب بیشتر خواهد کرد. در شماره آینده به مسئله حریم خصوصی و هوش مصنوعی
خواهیم پرداخت و خواهیم گفت که این مسئله می‌تواند دنیا را به دو بلوک تقسیم کند:
بلوک اینترنت آدم‌ها (که
در آن حریم خصوصی تقریباً
وجود ندارد) و
بلوک اینترنت برای آدم‌ها (که
در آن حریم خصوصی محترم شمرده می‌شود).□
[1]
Vehicle-to-Infrastructure
[2]
vehicle to vehicle
[3] Elon Musk
[4] Tesla Motors
[5] superintelligence
[6] 2001: A Space Odyssey
[7] Stanley Kubrick
[8] Steven Spielberg
[9] artificial neural network
[10] https://dreamscopeapp.com/
[11]
Siri
[12]
Cortana
[13]
machine learning
[14]
self-improving AI
[15]
http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.
pone.0136583