ماهنامه ريزپردازنده
شماره 256(اردیبهشت 1395)
اینترنت آدم‌ها (19)
ابر
□ نوشته علیرضا محمدی‌فر
هنگامی که انقلاب کامپیوترهای شخصی (پی‌سی‌ها) آغاز شد ظرفیت ذخیره‌سازی داده‌های
پی‌سی‌های اولیه بسیار محدود بود. دیسک‌های
فلاپی به عنوان ذخیره‌گر توزیع فایل و
قابل حمل از 720کیلوبایت تا
1.44 مگابایت
ظرفیت داشتند و ظرفیت ذخیره نخستین دیسک‌سخت‌های پی‌سی‌ها 10 یا 20 مگابایت بود.
هنگامی که به این اعداد نگاه می‌کنیم و آنها را با ظرفیت ذخیره داده‌های
ذخیره‌گرهای امروزی مقایسه می‌کنیم (مثلاً مقایسه یک دیسک سخت یک ترابایتی امروزی
با دیسک سخت 10 مگابایتی آن روز، که 100هزار برابر بیشتر است)
شاید یادمان برود که آن دوران عصر حجر نبوده است، همین 35سال پیش بوده است.
بشر امروز تشنه فضای ذخیره داده‌ها است، هرچه این فضا بیشتر می‌شود بازهم تکافوی
نیازهای ما را نمی‌دهد، چون از هر لحظه‌مان می‌خواهیم عکس و ویدئو بگیریم، عکس‌ها و
ویدئوهای دیگران را به یادگار نگه داریم، داده‌های امور مالی، خاطرات، ایمیل‌ها، و
پیامک‌ها را نگه داریم، تصاویر دوربین‌های حفاظتی خانه و محل کار را حفظ کنیم،
و مانند آن.
اوایل داده‌های‌مان را در دیسک‌سخت خودمان نگه می‌داشتیم و برای اطمینان در تعدادی
دیسک فلاپی یا دیسک نوری نیز از آن پشتیبان‌گیری می‌کردیم، که بازهم در کنار خودمان
نگهداری می‌شد.
با ورود
وب به
زندگی مردم در دهه 1990 و سریع‌ترشدن ارتباطات اینترنت و ورود وسایل همراه هوشمند
دوست داشتیم در هر جایی بتوانیم به داده‌های‌مان دسترسی پیدا کنیم. و چنین بود که
ابرها پدیدار
شدند.
ابر چیست؟
نیاز به استفاده از داده‌های شخصی یا تجاری و حتی پردازش آنها در هر جایی سبب شد که
تعدادی از شرکت‌ها به فکر یک جایگزین برای دیسک‌سخت کامپیوتر (که به
ذخیره‌گر محلی[1] شهرت
پیدا کرد) در اینترنت بیفتند و صنعت جدیدی را
که بعدها به
ابر (cloud)
مشهور شد بنا کنند که بتواند به این نیاز پاسخ بدهد. ابر می‌تواند همچون دیسک‌سختی
برای کاربر عمل کند که به جای آن که
در کامپیوترش نصب شده باشد در نقطه‌ای دیگر _ مثلاً هزاران کیلومتر دورتر _ قرار
داشته باشد، و از طریق اینترنت قابل دستیابی باشد. نمونه‌هایی از ابرهای پرطرفدار
به قرار زیرند:
Google Drive،Apple
iCloud،
و
Microsoft OneDrive.
به عنوان مثال، با
Google Drive که
حدود 15گیگابایت فضای رایگان برای کاربران اختصاص می‌دهد می‌توانید برنامه‌های ابری
زیر را به اجرا در بیاورید: Google
Docs،
Google
Sheets،
و
Google Slides.
یادآوری:
در گذشته در کارنماها و نمودارهای نشان‌دهنده
سیستم‌های ارتباطی داده‌های دیجیتال برای اینترنت از یک شکل ابر بهره
می‌گرفتند. اصطلاح ابر برای ذخیره‌سازی و
پردازش داده‌ها از طریق اینترنت از
این عادت برنامه‌سازان و نویسندگان گرفته شده است.
نگرانی‌ها از ابر
ابرها امکانات بسیار سودمندی را برای کاربران فراهم می‌کنند و در نتیجه بسیاری از
کاربران به معایب آنها فکر نمی‌کنند و کفه فایده در ترازوی
هزینه-فایده برای آنها بیشتر است.
ابرها که تجهیزات فیزیکی آنها عمدتاً در
آمریکا مستقر هستند دو نگرانی را به وجود آورده‌اند: یکی برای امنیت ملی کشورها و
دیگری برای حریم شخصی. بسیاری از کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که برای قطع‌کردن
نفوذ سازمان‌های امنیتی آمریکا ابرهای محلی بر پا کنند. با وجود این، به دلیل
امکاناتی که ابرهایی مانند
Google Drive فراهم
می‌کنند سوق‌دادن کاربران به استفاده از ابرهای محلی دشوار است. عدم اعتماد به
دولت‌ها نیز یک عامل دیگر می‌تواند باشد. به عنوان مثال، سه سال پیش هنگامی که
شایعات درباره تحت‌نظربودن داده‌های کاربران از سوی
آژانس امنیت ملی آمریکا[2] (NSA)
قوت گرفت تعدادی از شرکت‌ها و کاربران آمریکایی
تصمیم گرفتند که داده‌های‌شان را در کشوری دیگر ذخیره کنند. با همه اینها،
بخش بزرگی از داده‌های شخصی و تجاری مردم کشورهای مختلف جهان در ابرهای آمریکایی
قرار دارد. نشریات فرانسوی برای این پدیده از
یک واژه جدید بهره می‌گیرند:
GAFA.
این واژه جدید سرواژه
عبارت زیر است:
Google, Apple, Facebook, and Amazon
اما مسئله فقط سازمان‌های امنیتی غربی نیست، ابرهای بزرگ می‌خواهند روی رفتار مردم
اثر بگذارند. به عنوان مثال، برای تصمیم‌گیری در مورد خریدهای‌مان ناچار شده‌ایم از
جستجوگر گوگل بهره بگیریم. گوگل می‌تواند روی تصمیم‌گیری‌های ما اثر بگذارد
و از این اثربخشی استفاده می‌کند. برنامه
Google Analytics یکی
از برنامه‌هایی است که داده‌های رفتارهای گشت‌زنی کاربران در اینترنت را گردآوری
می‌کند و بر اساس آن آگهی‌های هدفمند را به نمایش در می‌آورد.