ماهنامه ريزپردازنده  

شماره  257(خرداد  1395)

اینترنت آدم‌ها (20)

استاد مهرجویی و اینترنت آدم‌ها در حوزه سلامت و درمان 

□ نوشته علیرضا محمدی‌فر

پخش فیلم سخنان کوتاه داریوش مهرجویی استاد نامدار و دردشناس سینمای کشور عزیزمان ایران در مراسم گرامیداشت مرحوم عباس کیارستمی، کارگردان پرآوازه کشورمان، از طریق شبکه‌های اجتماعی بحث‌های گسترده‌ای را درباره نظام سلامت بر انگیخت، هرچندکه این سخنان بیشتر در مورد نحوه درمان مرحوم کیارستمی بود. بی‌گمان، نظام کنونی سلامت و درمان بی نقص نیست و معایب فراوانی دارد. در زیر با توجه به موضوع بحث این مقالات  به اختصار تنها به دو عیب نظام درمانی کنونی  اشاره می‌کنیم و سپس دگرگونی‌های جدیدی را ذکر خواهیم کرد که به مدد اینترنت اشیاء[1] در حوزه سلامت پدید خواهد آمد و می‌تواند این عیوب را برطرف کند.

1.نظام کنونی درمان انسانی نیست. نباید بین کسی که پول خرید دارو ندارد و کسی که می‌تواند پول هنگفتی را صرف درمان خود یا خانواده‌اش کند تفاوتی وجود داشته باشد. هرچند، گاهی به دلیل معایبی که نظام کنونی درمان دارد حتی صرف هزینه‌های هنگفت _ در مواردی که تجربه نشان داده است که باید نتیجه‌بخش باشد _  نتیجه‌بخش نبوده است.  فیلم دایره مینا اثر ماندگار استاد مهرجویی زشتی‌های تجاری‌بودن یک بخش از درمان _ خرید و فروش خون _ را به خوبی نشان داد و در نهایت سبب شد که سازمان انتقال خون و فرهنگ اهدای خون به وجود بیاید. امروزه،  فقیر و غنی  در اهدای خون مشارکت می‌کنند و یک عمل کاملاً انسانی را به نمایش می‌گذارند. سعدی شاعر بزرگ کشورمان به زیبایی این فرهنگ انسانی را در سروده زیبای خود بیان کرده است، که از معدود اشعاری است که  تقریباً تمام ایرانیان آن را  با افتخار همچون سرود ملی خود حفظ هستند:

بنی‌آدم اعضای یکدیگرند _ که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار _ دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی‌غمی _  نشاید که نامت نهند آدمی

2.               در نظام کنونی درمان بسیاری از داده‌های باارزش بیماران و عملیات درمان که سرمایه‌ای بزرگ است از بین می‌رود یا بلااستفاده می‌ماند. در عمل، این داده‌ها نزد پزشکان، درمانگاه‌ها، و  بیمارستان‌ها می‌ماند و استفاده نمی‌شود. صرفاً بخش بسیار کوچکی از داده‌ها _ آن هم  بیشتر در بیمارستان‌های متعلق به دانشگاه‌ها _ نگهداری و پردازش می‌شود. این در حالی است که فناوری‌های امروزی به آسانی توان ذخیره‌سازی و حتی پردازش آنها را دارند.  این داده‌ها آن‌قدر باارزش هستند که بتوانند مورد استفاده نظام سلامت و درمان قرار بگیرند و در ازای آن  بابت درمان از بیمار پولی نگیرند. پزشکان داده‌دان[2]  باید بتوانند با چنین داده‌هایی در پدید‌آوردن کلان‌داده‌ها[3] و تحلیل آنها مشارکت کنند و  از نتایج و بینش‌هایی که به دست می‌آید دانش پزشکی را ارتقا بدهند، و هم از این راه دستمزد بگیرند. نظر به این که بخش اعظم تجهیزات پوشیدنی و همراهِ داده‌ساز  را خود مردم تهیه می‌کنند  _ که در اصطلاح فنی به خودافزارآوری[4]  مشهور است _ گذار به چنین سیستمی پرهزینه نخواهد بود.

فیلم نارنجی‌پوش و گذار به عصر اینترنت آدم‌ها

استاد مهرجویی در فیلم به‌یادماندنی نارنجی‌پوش _ که یک شاهکار کم‌نظیر سینمای ایران و جهان است  _  به زیبایی سودمندی‌های زدودن افکار و روش‌های  کهنه را نشان می‌دهد. گذار در صنعت سلامت در حال وقوع است. شاید چند سالی طول بکشد، اما دگرگونی‌ها در فناوری‌های سلامت و درمان آغاز شده است. نظام سلامت و درمان باید با نگاه به این فناوری‌ها دگرگون شود و بر بستر و زیرساخت‌های نوین بنا شود.

گوشی‌های هوشمند نخستین گام را برای جمع‌آوری داده‌هایی مانند تعداد گام‌های برداشته‌شده، کالری‌های مصرف‌شده، یا تعداد ضربان قلب در دقیقه برداشته‌اند. انواع گوناگونی از وسایل پایش‌گر پوشیدنی به بازار آمده است. انواع گوناگونی از حس‌گرهایی در راهند که می‌توانند همچون تاتوهای موقتی به پوست بدن بچسبند و داده‌های زیستی  مختلفی را به طور بی‌سیم به گوشی یا کامپیوتر  و از آنجا به ابرهای[5] ذخیره‌گر ارسال ‌کنند.

در چند سال آینده پایش‌گرهای جدیدی برای  بیماران عرضه خواهد شد و پایش‌گرهای قدیمی برای استفاده از اینترنت اشیاء بهینه خواهد شد. به عنوان نمونه، پایش‌گرهای فشار خونِ پوشیدنی که داده‌ها را به طور برخط[6] به پزشکان می‌رسانند به تولید انبوه خواهد رسید و بسیاری از مردم، حتی کسانی که از لحاظ عمومی سالم به نظر می‌رسند آنها را به کار خواهند گرفت. گوشی‌ها، انواع گوناگون  پایش‌گر پوشیدنی و حس‌گر، و ابرهای ذخیره‌کننده داده‌های این وسایل در مجموع همچنان که پیشتر گفته‌ایم اینترنت آدم‌ها[7] را برپا  می‌سازند، که با وجود نگرانی‌هایی که برای حریم خصوصی پدید می‌آورد مزایای بی‌شماری را  به‌ویژه در حوزه سلامت فراهم می‌کند. 

گردآمدن داده‌های سوابق پزشکی، داده‌های حس‌گرهای پوشیدنی‌ها، داده‌های ژنتیکی، داده‌های رفتاری، و داده‌های محیطی در یک جا _ که در مجموع  کلان‌داده‌ها را به وجود می‌آورد _ می‌تواند یک تصویر جامع از بیمار به دست بدهد و تشخیص بیماری را سریع‌تر و دقیق‌تر کند.  کلان‌داده‌ها در کارآمدترکردن  و افزایش چشمگیر  بهره‌وری نظام درمانی نقش بزرگی را بازی خواهد کرد. کلان‌داده‌ها می‌تواند هزینه‌های درمان را کاهش بدهد و  در بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر  نقش بزرگی را بازی کند. کلان‌داده‌ها می‌تواند به پیش‌بینی‌های دقیق همه‌گیری‌ها کمک کند.

برنامه‌های آنالیتیک (تحلیل) می‌توانند به نتیجه درمان در افراد با سبک زندگی مشابه در کلان‌داده‌ها نگاه کنند و بهترین روش‌های درمانی را به پزشکان توصیه کنند. پزشکان هنگامی که این داده‌ها  را در اختیار داشته باشند می‌توانند بیماری‌ها را پیش از آن که پیچیده شوند به سادگی درمان کنند. با  کلان‌داده‌ها زودترفهمیدن علائم هشداردهنده در مراحل نخستینِ  بیماری‌های خطرناک و درمان به‌موقع و کم‌هزینه آن بیماری‌ها ممکن خواهد شد.

در بیشتر موارد پیش‌گیری جای بیماری و درمان را خواهد گرفت. از سوی دیگر،  کاربران با در اختیارداشتن داده‌های انواع حس‌گرها  در مورد سلامتی‌ خود  حساس‌تر خواهند شد و به‌موقع جلوی وقوع بیماری‌ را خواهند گرفت. سواد و اطلاعات بیماران درباره بیماری خود بیشتر خواهد شد و خود بیماران در مدیریت درمان مشارکت خواهند داشت. برنامک‌هایی سودمند برای بیماران ارائه خواهد شد که سریعاً برای داده‌های تغییریافته تجویزهای  جدید می‌دهند. این پرستاران مجازی (virtual nurse) برای مبارزه با بیماری به بیمار کمک خواهند کرد.

در ابتدای عصر پایش از راه دور بیماران هستیم،  که مراقبت از بیماران را آسان‌تر می‌کند. نه‌تنها درمان از راه دور رایج خواهد شد بلکه روش دیدار با پزشک در مطب نیز تغییر خواهد کرد. بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، و پزشکان به سمت پایش و درمان از راه دور خواهند رفت.

بازگشت به خانه اول